معماری تاج محل آگرا
10 آذر 1397

تاج محل

تاج محل آگرا شاخص ترین اثر معماری هند و شاخص ترین میراث جهانی در فهرست میراث های جهانی است بنای که به یادبود عشق شاه به همسرش ساخته شده است ولی به قیمت گرفته شدن جان تمامی هنرمندان و معمارانی تمام شد که در این طرح و پروژه عظیم انسانی مشارکت داشتند چون شاه مایل نبودند مشابه این بنای در جای دیگری ساخته شود. تاج محل آگرا بیشتر از آنکه معماری هندی باشد عناصر معماری ایرانی در آن موج می زند.

حضور کلیدی معماران و هنرمندان برجسته ایرانی در ساخت این بنا و استفاده حداکثری آنها از تزئینات و عناصری از معماری که مختص معماری ایرانیان است باعث شده معماری بسیار آشنایی در پیش روی دیدگان توریست های ایرانی قرار بگیرد.

در صورتی که به سفر های خارجی علاقمند هستید ، تور لحظه آخری دبی هم میتواند پیشنهاد خوبی برای شما باشند. این تور پر طرفدار ، از نظر مالی نیز بسیار به صرفه است و شما میتوانید با هزینه کمتری به این کشور  جذاب سفر کنید.

 

 معماری تاج محل آگرا 

پلن معماری تاج محل پلن هشت بهشت است که خود اشاره مستقیمی به بناهای آرامگاهی مرسوم ایران است در فرهنگ ایران فرم مربع نماد زمین و دنیای مادی و فرم دایره نماد آسمان و زندگی عبودی است. در باورهای مذهبی انسانی که از دنیا عروج می کند در عالم برزخ واسط بین دنیای مادی و عبودیت است که همین امر باعث شده که در معماری ایرانی از چرخش ۹۰ درجه ای فرم مربع و فرم مربع بنای ۸ ضلعی ایجاد شود که سر انجام توسط گوشواره های گنبد در فرم دایره ای گنبد ادغام می شود به عبارتی بیانگر خروج از دنیای مادی و رفتن به دنیای آخرت است. این باور در ساخت بنای تاج محل هم دیده می شود.

 

موقعیت جغرافیایی تاج محل آگرا

تاج محل آگرا (به هندی: तIज महल، به اردو: تاج محال) آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر “اگرا” و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده ‌است. این بنا به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانی محبوبش “ممتاز محل” ساخته شد و از این رو این بنا را نماد وفا و عشق ابدی می دانند.

ممتاز محل در هنگام تولد چهاردهمین فرزندش در سال ۱۶۳۲ میلادی جان باخت. ملکه ممتاز محل، در هنگام مرگ از شوهرش خواست که پس از او، با زن دیگری ازدواج نکند و برای او مقبره ‌ایی بسازد که یادش جاوید بماند. آن دو در سال ۱۶۱۲ با یکدیگر ازدواج کردند و ثمره ۱۸ سال زندگی مشترکشان، ۱۴ فرزند بود. هنگامی ‌که ممتاز محل درگذشت، امپراتور داغدیده طراحان، مهندسان و استادکاران را از هند، ایران و آسیای مرکزی گرد آورد تا آرامگاهی را بسازند که آخرین دستاورد معماری مغولان اعظم گردید.

 

معماری آرامگاه تاج محل

در آرامگاه تاج محل آگرا جملگی سنت های معماری آسیای مرکزی، ایران و هند به طور هماهنگ و موزون تلفیق یافته و بیشترین تأکید بر تناسبات هندسی عمارت شده است. این اثر دارای پیشینه های چندی از آرامگاه همایون بوده است. وی که دومین امپراتور گورکانی هند بود به ایران تبعید شد. او در بازگشت به هند، گروهی از هنرمندان ایرانی را با خود به همراه برد. بنا بر این شگفت‌ انگیز نیست که تاج محل از الگوهای ایرانی و میراث معماری هندو بهره گرفته باشد و حتی نام آن هم ایرانی باشد.

در ساخت این عمارت ۲۰ هزار هنرمند و معمار از نقاط مختلف آسیا به‌خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته ‌اند. گفته شده پس از ساخت شاه جهان دستور به سر به نیستی سازندگان آن داده تا عمارتی مشابه به آن هیچ گاه در حهان ساخته نشود.
آغاز ساخت تاج‌ محل آگرا سال ۱۶۳۲م (۱۰۴۲ ش) بوده و در سال ۱۶۴۷م (۱۰۵۷ ش) تکمیل شده است.

 

در این مجموعه، حرکت شخص از دنیوی‌ترین نماد (بازار) آغاز می‌شود و به اخروی ترین نماد مجموعه (مزار) منتهی می‌شود. در این بین، میدان جلوخان فضایی رابط و برزخ گونه بین بازار و مزار (دنیا و آخرت) است. حضور مزار در باغ را نیز می‌توان استعاره‌ای از حضور انسان در بهشت دانست. توجه به اصول تقارن، مرکزیت و ریتم نیز از دیگر ویژگی های این مجموعه است که آن را این چنین ارزشمند ساخته است.

احمد لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری (سده یازدهم هجری) سرمعماران ایرانی سازنده ی تاج محل آگرا در هندوستان بوده‌اند. در برخی متون نیز از عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس، که هر دو ایرانی بوده ‌اند نام برده شده ‌است، که گویا خوشنویسی کتیبه ‌های در و دیوارهای تاج‌ محل آگرا به امانت خان واگذار شده ‌بوده‌.

تاج محل نماد وفا و عشق ابدی

تاج محل آگرا هند بنایی مجلل و سمبل عشقی ابدیست که سه قرن و نیم از عمر آن می‌گذرد. خلوص و پایبندی به عشقی رومانتیک، از دوران بسیار دور همچون «لیلی و مجنون»، «رومئو و ژولیت» و یا «بخت‌النصر» که باغ‌های معلق بابل، یکی از عجایب هفتگانه را به نشان وفاداری برای همسرش ساخت، تاج محل نیز یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیاست.

تاج محل آگرا آرامگاه “ارجمند بانو بیگم” ملقب به ممتاز محل همسر محبوب “شاه‌جهان” پنجمین پادشاه گورکانی یا مغولی هند بود. این بنا به دستور شاه‌ جهان برای نشان دادن عمق علاقه و عشق خود به ممتاز محل ساخته شده است. داستان بنای این مجموعه عمارات مجلل که در وسط آن گنبد تاج محل آگرا چون نگینی می‌ درخشد، بر ارزش تاریخی این شاهکار هنری افزوده است.

 

تاریخچه تاج محل

تاج محل آگرا ، در واقع، باشکوه‌ترین هدیه ی یک شاه به همسر از دست رفته ‌اش است و پایه ‌های آن بر عشق وافر شاه ‌جهان گورکانی به ممتاز محل ایرانی تبار استوار است. شاید اگر در سال ١۶٠٧ میلادی “شاهزاده خرم” که بعدا با نام “شاه جهان” شناخته شد، “ارجمند بانو بیگم” را، که بعدا به “ممتازمحل” ملقب شد، نمی‌دید، امروز از تاج محل خبری نبود.

ارجمند بانو دختر یکی از اشراف ایرانی با نام “عبدالحسن آصف خان” و متولد شهر “آگرای” هند بود. خواهر آصف خان یا عمه ارجمند بانو، نور جهان همسر محبوب و پرنفوذ جهانگیر شاه، پدر شاهزاده خرم بود. نور جهان همراه برادرش آصف خان در سیاست و دولتداری نقش بارزی داشت.

شاهزاده خرم که در آتش عشق ارجمند بانو می سوخت، بنا به ضوابط سلطنتی با دو زن دیگر ازدواج کرد که اولی از بستگان دربار صفوی ایران بود. خرم پس از پنج سال انتظار به وصلت ارجمند بانو رسید.

پس از عروسی

او پس از مراسم عروسی اعلام کرد که عروس تازه از سایر زنان دربار برتر و “ممتازمحل” است. از آن به بعد ارجمند بانو با همین نام و پسوند “بیگم” خطاب می‌ شد. به نوشته یک تاریخ‌ نگار دربار گورکانی هند که با نام “قزوینی” از او یاد می‌شود، پیوند شاهزاده با دو همسر دیگرش تنها حکم زناشویی معمولی را داشت و “خرم” هیچ زن دیگری را شایسته ی آن محبت و شیفتگی که نثار ممتاز محل می‌کرد، نمی‌دانست. سال ١۶٢٨ شاهزاده خرم بر تخت طاووس هند نشست و به “شاه‌جهان” ملقب شد.

ممتاز محل نمی‌خواست به مانند عمه ی قدرتمندش در امور اداری و سیاسی دستی داشته باشد. در عوض فهرست نام‌ های زنان بیوه و کودکان یتیم را ترتیب می‌داد و از شوهرش می‌خواست که به نیازهای آنها رسیدگی کند و برای خانواده‌ های بینوا نفقه تعیین می ‌کرد. او نیز مانند شاه ‌جهان به هنر معماری علاقه داشت و در ساماندهی یک باغ کرانه رود “یامونا” در شهر آگرا، جایی که سرانجام محل آخرت او شد، نقش داشت.

 

فرزندان شاه ممتاز محل

شاه جهان و ممتاز محل در سال ۱۶۱۲ ازدواج کردند و ۱۸ سال با یکدیگر زندگی کردند و ثمره این ازدواج ۱۴ فرزند بود که هفت تن زنده ماندند و بزرگ شدند. ممتاز محل در ۱۷ جون ۱۶۳۱ میلادی در هنگام تولد چهاردهمین فرزندش جان باخت.
در یکی از حمله ‌های جنگی، شاه جهان ممتاز محل را همراه برده بود. او باردار و در ماه‌ های آخر بارداری بود. این نوزاد چهاردهمین فرزندی بود که ممتازمحل به‌ دنیا آورد و دختر بود که نامش را «گوهره‌بیگم» گذاشتند. اما ممتازمحل در اثر وضع حمل جان باخت و هنگام درگذشت، ۳۹ سال بیشتر نداشت. او از شوهرش درخواست کرد که پس از وی زنی نگیرد و برای او آرامگاهی بسازد که از طریق آن نام وی جاوید بماند.

 

وصیت ممتاز محل

مرگ ناگهانی “ممتاز محل” پادشاه را دچار غم و اندوه ساخت. شاه داغدیده پس از تفکر و تدبر بنا به وصیت او تصمیم گرفت بنائی بر مزار محبوبش بسازد تا شاهدی بر عشقش باشد، از این رو طراحان، مهندسان و استادکاران را از گوشه و کنار دنیا گرد آورد تا آرامگاهی را بسازند که آخرین دستاورد معماری گورکانی گردد.
به نوشته تاریخ ‌نگاران، شاه‌جهان در پی درگذشت محبوب ‌ترین همراه زندگی‌ اش خلعت شاهانه ‌اش را به عبای سفید عوض کرد و یک سال سوگوار بود. شاهی که قبلا برای توسعه ی دامنه ی سلطنتش خون فراوانی ریخته بود، گوشه نشین شد و برای مدتی دخترش “جهان ‌آرا” به امور دولتداری پرداخت. روایت حاکی است که موهای سیاه شاه جهان طی یکی دو ماه سوگواری سفید شد.

شاه‌جهان پس از آنکه کمی از فشار این غمرهایی یافت، در اجرای وصیت ممتاز محل بهترین معماران و خوشنویسان را از سراسر هند و بیرون از آن فرا خواند تا بنای یادبود محبوب از دست رفته ‌اش را در شهر آگرا، پایتخت امپراتوری گورکانی، بسازند. تاریخ نگاران آن دوران، از این بنای یادبود با نام “روضه ممتاز محل” یاد کرده ‌اند و برخی بر این نظرند که “تاج محل” مخفف “ممتاز محل” است. “پیتر ماندی”، جهانگرد اروپایی سده ١٧ میلادی نیز در نوشته‌هایش از “تاجِ محل، ملکه دربار گورکانی” نام می‌برد.
خود شاه‌جهان هم که سال ‌ها بعد، به دست پسرش “اورنگ‌زیب” شکست خورد و مدتی در زندان “قلعه سرخ” یا “لال قلعه” به سر برد، پس از درگذشت کنار ممتاز محل زیر گنبد تاج محل به خاک سپرده شده است.

معماری تاج محل

بنای آرامگاه بر روی دو صفحه روی هم قرار گرفته است. صفحه اول ۳۷۴ *۱۴۱ و صفحه دوم ۱۲۰ *۱۲۰ ذراع است. ساختمان مزار با طرح “هشت بهشت” طراحی و ساخته شده است. هشت بهشت یا “هشت جنه” نام نوعی طرح معماری است که بر اساس آن به طور معمول در وسط نقشه ی بنا یک فضای مرکزی غالبا گنبدی شکل وجود دارد که از مرکز آن چهار محور تقارن عبور می ‌کند.

در دو طرف شرقی و غربی عمارت مزار، دو ساختمان کاملا همانند به صورت متقارن ساخته شده است . بنایی که در سمت غرب عمارت قرار گرفته، مسجدی است که از سه گنبدخانه و سه ایوان ترکیب شده است. در جبهه ی شرقی مزار بنایی مشابه مسجد ساخته شده که مهمانخانه مجموعه است و در همه خصوصیات کالبدی مانند مسجد است به جز آنکه محراب ندارد و بر روی سنگفرش آن شکل جانماز ایجاد نشده است.

در بالای عمارت تاج محل، گنبد امرودی (گلابی) شکل قرار دارد که دو پوسته است. ارتفاع گنبد اصلی از روی صفحه بیش از ۵۰ متر است. در چهار طرف گنبد اصلی، چهار عدد طاقی با گنبد کوچک قرار دارد. وجود چهار گنبد کوچک در چهار سوی گنبد اصلی، سنت و شیوه ای است که آن را در مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا می‌توان ملاحظه کرد. بنا بر این، خصوصیت مزبور را می‌توان از ویژگی های معماری ایرانی دانست.

 

چهار منار در تاج محل

چهار منار در چهار گوشه صفحه عمارت مزار وجود دارد. این خصوصیت را باید به معماری گورکانی نسبت داد. ساختن چهار منار در چهار گوشه ی یک عمارت در دوره ی تیموری رایج شد و در دوره ی گورکانی و به ویژه در تاج محل، آن ها را به صورت مستقل از ساختمان، در چهار گوشه صفحه ساختند.

وجود چهار منار در گوشه های صفحه موجب شکل گیری فضایی بصری – روانی شد که عمارت مزار در میان آن اهمیت ویژه ای یافته است، زیرا افزون بر خصوصیات حجمی ممتاز آن، تمام سطح آن را با سنگ مرمر سفید پوشانده اند، در حالی که سطح صفحه اول و نیز مهمانخانه و مسجد واقع در دو سوی آن را با سنگ سرخ پوشانیده اند.

معماری قسمت جلویی آرامگاه

در جلوی عمارت آرامگاه، باغی مربع شکل ساخته شده است. مربع یکی از شکل های کامل و به ویژه یکی از شکل های مهم و مقدس در فرهنگ طراحی معماری و شهری در ایران است. عرصه باغ نیز با طرح چهارباغ که یکی از مهمترین الگوهای طراحی باغ ایرانی است، ساخته شده است. در این شیوه، عرصه ی باغ توسط دو معبر متقاطع به چهار قسمت تقسیم می ‌شد.

هر یک از این چهار عرصه نیز دوباره به چهار قسمت تقسیم می ‌شد و این روند تا جای ممکن ادامه می‌ یافت و فضای هر سطح با درختان و گل های متنوع پوشانده می‌ شد.

تاج محل آگرا از سال ۱۹۸۳ جزو میراث جهانی یونسکو درآمده و در نظر سنجی بزرگ جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی که در ۸ ژوئیه همان سال نتیجه ی آن اعلام گردید این بنا در شمار یکی از عجایب هفتگانه جهان در دوران حاضر شناخته شد.

 

تاج محل یکی از عجایب هفتگانه دنیا

محل قرار گیری یکی از عجایب هفت گانه دنیا ” تاج محل ” شهر آگراست که یکی از محبوب ترین مقاصد گردشگران در هند بشمار می رود ، اینجا به همان اندازه که مردم مورد توجه افراد دیگر کشورها نیز می باشد ، از آنجا که تعداد بیشماری از گوشه و کنار دنیا برای تحسین زیبایی آن به هند سفر می کنند .

سه شهر دهلی ، جیپور و آگرا در منطقه اتارپراداش با اهمیت بنای تاریخی تاج محل در این شهر برابری میکند، با این حال آثار تاریخی بیشتری در خود شهر یافت می شود ، از زمان مهاباراتا تا سلسله مغول آگرا صورت نمادین به همراه خود داشته و نقش قابل ملاحظه ای در شکل گیری تاریخ هند ایفا کرده است ، اولین با در مهابهاراتا از این شهر با نام آگروانا به معنای ” مرز جنگل ” یاد شده است.

تغییر نام آگرا به اکبرآباد

آگرا توسط سکندر لودی از سلسله لودی در قرن شانزدهم تاسیس شد ، وی بسیاری از بناها از جمله قلعه ، چاه ، مسجد و غیره را در آگرا ساخت ، او پایتخت خود را از دهلی به آگرا انتقال داد ، بعد از مرگش نیز پسر او به مدت 9 سال بر شهر حکومت کرد و سپس شیر شاه سوری از سال 1556 تا 1658 حاکم اگرا شد که در آن زمان پایتخت امپراتوری مغول بود.

نام آگرا تحت سلطه مغول به اکبر آباد تغییر پیدا کرد ، حاکمان بزرگی چون اکبر شاه ، جهانگیر شاه و شاه جهان بر این شهر حکومت کردند ، عشق و علاقه آنان به هنر ، معماری ، ساختن باغ ها و فرهنگ بعد جدیدی به هویت آگرا بخشید ، از ساخت باغ های زیبای فارسی در کناره های رودخانه ” یامونا ” گرفته تا یابود ها و مقبره ها ، اینگونه بود که عصر طلایی شهر آگرا در طول حکومتشان آغاز گردید ، پس از افول امپراطوری مغول در زمان ماراتاس نام اکبر آباد دوباره به تغییر یافت ، در سال 1803 آگرا تحت سلطه بریتانیا در آمد ، این دوران تا زمانیکه هند استقلال خود را در سال 1947 به دست آورد به طول انجامید .

همچنین مذاهب و ادیان گوناگونی که در آگرا بوجود آمدند و شکوفا شدند در شکل دهی به فرهنگ این شهر نقش موثری داشته اند ، به سبب حکومت چندین حاکم برجسته بر اگرا هم اکنون این شهر دارای آثار تاریخی مهمی از جمله سه بنای مهم میراث جهانی یونسکو تاج محل ، قلعه آگرا و فاتح پور سیکری است ، مطمئنا سفر به آگرا بدون بازدید از این سه اثر بی بدیل که شما را به گذشته با شکوه می برد تکمیل نخواهد شد.

 

تاج محل نماد عشق

تاج‌محل با قدمت زیبا در ساحل رودخانۀ یامونا، مترادف با عشق است. نام «تاج‌محل» از نام همسر شاه جهان، ممتاز محل، گرفته‌شده و به معنی «کاخ تاج» است. خلوص سنگ مرمر سفید، تزئینات نفیس، سنگ‌های قیمتی به‌کاررفته و محل زیبای آن همگی بازدید از تاج‌محل را به یکی از بهترین تورهای جهان تبدیل کرده است. بااین‌حال، تا وقتی داستان عشق در پس احداث تاج‌محل را ندانید، زیبایی آن به قلب و ذهنتان حیات نخواهد بخشید و در عوض، مانند ساختمان یا بنای زیبای دیگری برایتان جلوه خواهد کرد. عشق در پس این بنا به این بنا حیات بخشیده است. بیایید و کاریزمای ذاتی ناشی از آن را بجویید.

اعجاز معماری

در آستانۀ سپیده‌دم، وقتی نخستین اشعه‌های خورشید به این بنای حماسی برخورد می‌کنند، تابش آن مانند منزلی آسمانی در باغی روشن است. هنگام غروب خورشید، نیز زیر تابش ماه انرژی می‌گیرد و مانند نوعی الماس کاملاً حکاکی شده می‌درخشد و به‌گونه‌ای بروز می‌یابد که گویا همانند نوعی داستان جادویی است و بینندگان را به‌واسطۀ حس عظمتش متحیّر می‌کند. این اثر نوعی اعجاز معماری است و تعجبی ندارد که جزو عجایب هفتگانۀ جهان است. زیبایی فوق‌العادۀ این منظرۀ دیداری، وقتی از داستان در پس آن باخبر می‌شویم، به خاصیتی ذاتی می‌شود. داستان تاج‌محل!

تاج‌محل، «مظهر عشق»، «بنایی با زیبایی بی‌نظیر» است. زیبایی این بنای باشکوه به‌گونه‌ای است که فراتر از محدودۀ واژگان است. اندیشه‌هایی که در هنگام تماشای تاج‌محل آگرا به ذهن می‌آیند نه تنها زیبایی فوق‌العاده‌اش است، بلکه عشق عظیمی است که دلیل ساختن آن بود. امپراتور شاه جهان این بنا را برای یادبود همسر عزیزش ممتاز محل ساخت، که در نگاه اول عاشق ممتاز شد.

سفر به این مکان میتواند بسیار جذاب و هیجان انگیز باشد . در صورتی که علاقمند به سفر های هوایی هستید میتوانید با خرید آنلاین بلیط پرواز خارجی از دغدغه های سفر خود کم کنید . هم چنین برای اقامت راحت تر رزرو هتل ارزان نیز میتواند پیشنهاد خوبی باشد.

نظرات کاربران